Homo-emancipatie in Nederland

Over het algemeen wordt Nederland gezien als een land dat vooropliep met de homoemancipatie. Dit blijkt onder andere uit het feit dat Nederland het eerste land is waarin homoseksuelen konden trouwen, namelijk sinds 2001, en dat het een van de eerste landen is waar vluchtelingen asiel aan konden vragen omdat zij werden onderdrukt in het land van herkomst wegens hun seksualiteit. Ook met de jaarlijkse gay pride in Amsterdam lijkt het erop dat homoseksualiteit in Nederland als heel normaal wordt ervaren. Tijdens het schrijven van mijn scriptie, die ging over de emancipatie van homoseksuelen, bleek echter dat deze acceptatie pas sinds korte tijd is en er nog regelmatig gewelddadig wordt gehandeld tegenover homoseksuelen. In dit betoog ga ik uiteenzetten waarom de homo-emancipatie in Nederland nog niet volledig is, er zijn nog problemen die opgelost moeten worden.

Eerst een historische achtergrond voor beter begrip. Anders dan gedacht is homoseksualiteit al heel lang niet meer verboden in Nederland, al sinds de Franse Tijd. Het werd alleen niet geaccepteerd in de samenleving. Sterker nog, begin twintigste eeuw werd homoseksualiteit als iets van buitenaf gezien, iets wat niet Europees was. Met de ingestelde zedelijkheidswetten uit 1911 werd homoseksualiteit beschouwd als een behandelbare ziekte en werd er gedacht dat het alleen voorkwam bij zondige mensen. Door de komst van de seksuele revolutie en de ontzuiling in Nederland, in de jaren zestig, twee gebeurtenissen die redelijk door elkaar liepen, werd het meer mogelijk in de Nederlandse maatschappij om over seksueel getinte onderwerpen te praten. Dit gold zowel voor mannen als voor vrouwen. Toch wordt de seksuele revolutie vaak als een revolutie voor vrouwen omschreven, met name door de komst van de pil. Doordat het mogelijk werd om te spreken over seks, kon er ook gesproken worden over homoseksualiteit en werd het voor het eerst meer zichtbaar. Er waren echter wel nog elementen in de samenleving die het ingewikkelder maakten om homoseksueel te zijn. Een van die elementen was het artikel 248bis in het Wetboek van Strafrecht, die het vooral voor jonge homoseksuelen lastig maakte. Het verbood namelijk seksueel contact tussen minderjarigen van hetzelfde geslacht. Met minderjarig worden jongeren onder de 21 jaar bedoeld. Deze wet was discriminerend aangezien deze wet niet gold voor heteroseksuelen, bij hen lag de grens op 16 jaar. Het is begrijpelijk dat voor een jonge student deze wet als erg vervelend kan worden ervaren. Dankzij een succesvolle demonstratie is het gelukt om deze wet af te schaffen. Dit is nog maar een enkel voorbeeld van de vele stappen die zijn ondernomen om de emancipatie van homoseksuelen in Nederland toe te laten nemen maar dankzij alle ondernemingen groeide de emancipatie in een zeer korte periode vrij snel.1

Het idee dat homoseksualiteit in Nederland nu volledig is geaccepteerd is echter onterecht. Dit ten eerste, zoals hierboven geschetst, omdat het pas een zeer recente ontwikkeling is en het daardoor nog niet door iedere generatie als normaal wordt beschouwd. Aangezien pas vanaf de jaren zestig van de vorige eeuw homoseksualiteit überhaupt meer zichtbaar en bespreekbaar was in de Nederlandse samenleving, betekent dit dat er nog steeds personen zijn die zijn opgegroeid met het idee dat homoseksualiteit een ziekte en een zonde is, uiteraard geldt dit niet voor iedereen. Dit betekent dat het voor hen vrij vreemd is en zij deze gedachten ook al zo lang met zich meedragen, dat het lastig wordt om daarvan af te stappen. Ook het fenomeen dat als twee mannen met elkaar gaan trouwen het nog steeds het homohuwelijk wordt genoemd en niet gewoon een huwelijk toont aan dat homoseksualiteit nog als iets aparts wordt gezien. Met het instellen van speciale LHBT-raden, bijvoorbeeld op middelbare scholen, maak je homoseksualiteit ook weer iets aparts, anders dan de rest van de samenleving, terwijl met een volledige emancipatie homoseksualiteit precies hetzelfde moet worden gezien als heteroseksualiteit en daardoor zou een algemene raad beter zijn. Kleine taalveranderingen kunnen hierbij al een verschil maken. Verder is het voor zeer religieuze personen een lastig onderwerp aangezien het botst met de traditionele ideeën van man en vrouw. Ook in Nederland is dit nog steeds zichtbaar. Zo heeft de voorman van de SGP de Nashville verklaring ondertekent, waarin homoseksuelen niet langer welkom worden geacht in de kerk. Dit zijn heel wat stappen terug in de tijd. Wat echter mooi was aan deze situatie, was dat het van andere politici zeer veel negatieve reacties heeft gekregen, wat gelukkig toch laat zien dat het merendeel het niet met deze verklaring eens was.2 Verder moet hierbij worden vermeld dat dit uiteraard niet voor alle zeer religieuze personen geldt maar het heeft betrekking op een aantal. Tot slot blijft het verschil in de acceptatie van homoseksuelen per land zo verschillend dat er automatisch anders naar gekeken wordt. Sterker nog, in een aantal landen staat er zelfs de doodstraf op homoseksualiteit.3 Hierdoor blijft het anders dan heteroseksualiteit aangezien je als homoseksueel rekening moet houden met bijvoorbeeld het vakantieland uitkiezen. Hoe volledig en goed de emancipatie in Nederland dan ook is, het blijft anders worden gezien dan heteroseksualiteit aangezien in andere landen de emancipatie nog niet volledig is.

Deze voorbeelden tonen aan dat helaas ook de emancipatie van homoseksuelen ook in Nederland nog niet volledig klaar is. Nog steeds bestaat er discriminatie en die discriminatie is zeer lastig om te bestrijden, gegeven de bovenste vier punten. Toch is het benoemingswaardig dat er ook zeer positief naar de emancipatie in Nederland gekeken mag worden. Homoseksualiteit is voor velen niet langer een groot taboe en men kan er openlijk voor uitkomen zonder al te grote consequenties, los van reacties van families. Zo mag, volgens de wet, iemand niet worden afgewezen voor een baan wegens zijn of haar seksuele geaardheid. Ook het feit dat homoseksualiteit openlijk kan worden getoond op de televisie toont aan dat er in Nederland in ieder geval al grote stappen zijn ondernomen om het leven voor homoseksuelen aangenamer te maken. Dit is in een zeer korte periode gebeurt wat veel hoop biedt voor andere landen in de toekomst die wellicht hetzelfde pad gaan volgen als het gaat om emancipatie voor homoseksuelen

• Bowi Ockerse

1 Alle informatie uit dit artikel komt van mijn eigen Bachelor scriptie voor Geschiedenis met als titel: ‘Vrij leven als homoseksueel in Nederland’.

 2 M. van den Eerenbeemt, ‘SGP-voorman Kees van der Staaij blijft ondanks kritiek achter Nashville-verklaring staan’, De Volkskrant (2019) https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/sgp-voorman-kees-van-der-staaijblijft-ondanks-kritiek-achter-nashville-verklaring-staan~b1e35fbe/ 22-02-2020.

3 Winq, ‘In welke landen is homoseksualiteit strafbaar?’ (2019) https://winq.nl/articles/227514/in-welkelanden-is-homoseksualiteit-strafbaar/ 15-02-2020. vakantieland uitkiezen