De Persona van Mark Rutte ontmaskerd
Al meer dan 10 jaar is Mark Rutte het gezicht van ons land, maar is hij zichzelf langzaamaan kwijtgeraakt?
In de nacht van donderdag 1 april leek bijna een einde te komen aan de vele jaren van Mark Rutte als onze minister-president. Waar Rutte bij veel collega’s bekendstond als een betrouwbare pragmaticus, was dit vertrouwen uiterst geslonken na de zogeheten Omtzigt Gate. Uit gelekte notities van de formatiegesprekken bleek dat Rutte over CDA-kamerlid Pieter Omtzigt had voorgesteld om hem een “functie elders” te geven. Hiermee ging Rutte niet alleen zijn boekje te buiten, maar in plaats van een directe verontschuldiging reageerde Rutte door het aanvankelijk te ontkennen en later, toen uit de gespreksverslagen het tegenovergestelde bleek, te beweren dat hij “het verkeerd herinnerd had”.
Alle oppositiepartijen steunden de motie van wantrouwen tegen Mark Rutte, maar daarmee was net geen meerderheid bereikt. Wel werd een motie van afkeuring door alle partijen gesteund behalve de VVD. Dit zag onze minister-president niet als een reden tot opstappen en gaf aan “zijn stinkende best te gaan doen om het vertrouwen terug te winnen”, en hoopt binnenkort een nieuw kabinet te formeren. Nu is de stemming weliswaar overleefd, toch is het voor veel Nederlanders de druppel die de emmer wel zo’n beetje doet overlopen. Het was immers allerminst de eerste keer dat Rutte’s geheugen hem in de steek zou hebben gelaten. Kan hier misschien meer achter zitten? Zou zijn bewuste (buitenkant) verwijderd kunnen zijn geraakt van zijn onbewuste (binnenkant) en zou Rutte zodoende zich volledig met zijn Persona hebben geïdentificeerd?
De psycholoog Carl Jung definieerde een Persona als het masker dat wordt opgezet om aan de wensen en verwachtingen van de buitenwereld te voldoen. Het maakt dat wij ons vertonen op zo’n manier dat we geaccepteerd worden en goed mee kunnen draaien in de samenleving. Daarentegen gaat het ten koste van emoties die we onderdrukt hebben, maar die nog wel in ons binnenste zitten. Wanneer iemand zich teveel door zijn of haar Persona laat leiden, kan diegene zodoende vervreemd raken van zijn of haar innerlijke zelf. Zijn of haar persoonlijkheid is dan tot een act verworden en zijn of haar gevoelens zijn opgeofferd om dit masker te verwezenlijken. Hiermee houdt hij of zij zichzelf voor de gek doordat achter het masker onzekerheid schuilt. Het masker heeft namelijk bevestiging nodig vanwege het feit dat hij of zij zichzelf niet meer kan bevestigen via zijn of haar innerlijke gevoelens.
Het meest in het oog springend aan Mark Rutte is zijn huidige jarenlange vrijgezelle status. Van zijn liefdesleven is helemaal niets bekend en dat is daardoor vaak reden tot speculatie geweest. Voormalig VVD-kamerlid Ybeltje Berckmoes deelt in haar boek ‘Voorlichting loopt met u mee tot het ravijn’ een opmerkelijk gesprek met Rutte (Berckmoes, 2017, pp. 23-26). In haar studententijd was ze een tijd depressief, maar kwam daar gelukkig uit doordat ze verliefd werd en een relatie kreeg. Als kamerlid had zij vanuit deze ervaring een visie ontwikkeld voor mensen die achterblijven in de samenleving. Volgens Berckmoes zorgt liefde, en in het bijzonder romantische liefde, ervoor dat mensen het beste uit zichzelf halen en tot bloei komen. In een persoonlijk overleg in het torentje hierover reageerde Rutte echter anders dan zij verwachtte. Hij “verstarde en sloeg dicht” bij het horen van het woord liefde en gaf aan dat hij in zijn omgeving “alleen maar ellende zag” van liefde.
Het afsluiten van je gevoelens is erg typerend voor mensen die zich hebben vereenzelvigd met hun Persona. Zij kunnen dan vaak nog maar moeilijk binden met anderen, omdat juist hier de gevoelens van zichzelf en de ander bepalend zijn. Belangrijk is dat dit artikel niet geschreven is met het doel om Mark Rutte te veroordelen, maar enkel om de VVD, Nederland en Mark Rutte zelf tot een koerswijziging aan te sporen. Vaak zit achter een vereenzelvigde Persona immers een trauma dat verborgen wordt gehouden voor de buitenwereld. De Persona is dan een afweermechanisme om zichzelf staande te houden; de angst en schaamte worden overschreeuwd. Men is zichzelf zo gaan haten dat er een pseudozelf wordt gecreëerd die wel aan de hoge norm voldoet die de omgeving aan hem of haar stelde.
Wat zou het mooi zijn als de VVD weer de partij van de liefde wordt en daarmee de verbinder van zielen. Laten we hiervoor beginnen bij de leider zelf. Als Rutte zichzelf in de spiegel durft te kijken en zijn trauma heelt, kan hij pas echt de betrouwbare persoon zijn die hij nu ambieert te worden. Ook zijn partij kan meegaan in zelfreflectie en zorgen voor meer transparantie zodat de integriteitsschandalen, die zich hebben opgestapeld bij de VVD, een halt toe kunnen worden geroepen. Met meer vertrouwen en zelfreflectie zal de liefde ook weer toenemen. Zo kunnen Rutte en de VVD een voorbeeld worden voor de rest van de samenleving.
Kortom, Mark Rutte is vervreemd geraakt van zijn authentieke zelf en dit is ten koste gegaan van de ziel van de VVD, Nederland en hemzelf. Waar Mark Rutte aangaf graag premier te blijven en het vertrouwen terug te winnen, kan dat alleen door zijn binnenste openen en zijn gevoel weer ruimte te geven.
Aron Rijsdorp (huidig hoofdredacteur van De Blaeuwe Hoedt)
Jan Groot
Berckmoes, Ybeltje (2017). Voorlichting loopt met u mee tot het ravijn. Amsterdam: Uitgeverij Van Praag.