De natuurlijke, maar pijnlijke gelijkenissen tussen de VS en Israël.
Israël en de Verenigde Staten hebben veel gemeenschappelijk, maar helaas ook hun dwalingen.
Geen enkel ander land kent waarschijnlijk zoveel bewonderaars en liefhebbers van het land Israël als de Verenigde Staten van Amerika en dit wordt ook uitgedragen door Amerikaanse presidenten van beide partijen. Zo heeft de huidige president Donald Trump in 2016 tijdens een toespraak aan de Israël-lobby AIPAC gezegd: “we will send a clear signal that there is no daylight between America and our most reliable ally, the state of Israel.(1)” Een soortgelijk sentiment is ook geuit door de voormalige president Barack Obama die tijdens een staatsbezoek aan Israël in 2013 bij het International Convention Center in Jeruzalem de volgende woorden heeft gesproken: “So long as there is a United States of America, Atem Lo Levad (jullie staan er niet alleen voor).(2)”
De onbreekbare verbintenis tussen beide landen blijft niet bij de politieke arena, maar is voor veel Amerikanen daarnaast van religieus belang. In de Verenigde Staten woont het grootste aandeel aan joden ter wereld op Israël na en daarnaast vormt voor veel Amerikaanse christenen het zionisme een wezenlijk onderdeel van hun theologie. De organisatie Christians United for Israel (CUFI) heeft de christelijk-zionistische beweging duidelijk gestalte gegeven en wordt geleid door evangelische dominee John Hagee. Hij benadrukt de onafscheidelijkheid van het christelijke Amerika en Israël. Dit is bijvoorbeeld te zien aan zijn toespraak in 2012 bij het evenement ‘A Night to Honor Israel’ waarin Hagee zei: “The fires of adversity have melted us together and we are united, we are indivisible, we are today and tomorrow the voice of Israel and the United States of America without apology!(3)” Kortom de verbondenheid met Israël leeft diep in de Amerikaanse samenleving en in dit artikel wordt de verwantschap van beide landen verklaard, maar ook wordt de blinde vlek aangestipt die beide landen teistert.
Allereerst kennen de Verenigde Staten en Israël beide een relatief recente ontstaansgeschiedenis. De eerste Europese kolonisten hebben het gebied van Amerika sinds de 16e eeuw bevolkt en pas in 1776 werd de VS als onafhankelijk land uitgeroepen. Het moderne Israël is zelfs pas in 1948 ontstaan waarna joden van over de hele wereld naar dit land trokken. Interessant genoeg komt er een tweede element naar voren met het ontstaan van beide landen. Zo wordt door de Israëliërs beweerd dat God hen dit land heeft toegewezen sinds het verbond van God met Abraham, de voorvader van de joden, 4000 jaar geleden. Eenzelfde verbond met God werd door de puriteinse kolonisten in Amerika in 1630 opgericht. Deze zwaar gelovige Engelsen kwamen aanvaren op de boot de Arbella en hun leider John Winthrop gaf op zee de preek “A Model of Christian Charity” waarin hij aangeeft dat bij een veilige aankomst de puriteinen God’s geboden dienen te gehoorzamen als wederdienst en om de zegen over hun nieuwe land te ontvangen. Wanneer zij dat niet zouden doen, aldus Winthrop, zou God hen straffen voor hun ongehoorzaamheid zoals dat ook bij het oude Israël zou hebben plaatsgevonden.
In diezelfde preek wijst John Winthrop op het exemplarische karakter dat het nieuwe land zou moeten hebben. Naar zijn idee zou de Verenigde Staten van Amerika een “City upon a Hill” moeten vormen, een gemeenschap die zichtbaar is voor de wereld en inspireert. De VS staat sinds haar onafhankelijkheid bekend als het land van vrijheid en de onbegrensde mogelijkheden en was na haar ontstaan als vrije republiek haar tijd ver vooruit. Zo heeft de VS deze roeping in zekere zin waargemaakt. Israël kan evenzeer als een licht voor de wereld worden gezien, aangezien zij de enige democratie in het Midden-Oosten is en liberale waarden koestert waar de omliggende landen een voorbeeld aan kunnen nemen.
Door de enigszins spontane vorming van beide landen, hebben ze veel waarde gehecht aan religieuze en nationale eenheid. In Israël geldt de zogeheten Wet op de Terugkeer waardoor alle joden ter wereld sinds 1950 naar Israël mogen migreren en direct burgerschap krijgen. Voor niet-joden is het proces tot burgerschap van Israël daarentegen veel complexer. Deze wet benadrukt het feit dat Israël als een thuisland voor de joden is gecreëerd en daarom kan de joodse identiteit van Israël op deze manier tot uidrukking worden gebracht. De eerste immigratiewet van Amerika, de Naturalization Act of 1790, verschafte alleen burgerschap aan migranten die blank en van goed moreel karakter waren. Zo wilden de Founding Fathers eveneens de identiteit van hun land bewaren. Later is deze wet ingetrokken en vanaf de 20e eeuw zijn de mogelijkheden tot migratie aanzienlijk verruimd waardoor Amerika haar reputatie als open immigratieland toen pas eigenlijk heeft verwezenlijkt.
Een recente overeenkomst tussen beide landen, is hun toewijding aan nationale veiligheid. Israël heeft bijvoorbeeld de dienstplicht voor mannen en vrouwen en de Amerikanen hebben verreweg de meeste uitgaven aan defensie van alle landen ter wereld. Zij vormen een hecht militair bondgenootschap en de buitenlandse hulp die Israël ontvangt van de VS is voornamelijk in de vorm van militaire financiering. In het eigen land heeft terrorismebestrijding een hoge prioriteit gekregen, maar zowel Israël als de Verenigde Staten hebben soms zelf bijgedragen aan de radicalisering van bevolkingsgroepen als gevolg van machtspolitiek.
Zo hebben beide landen problemen met de oorspronkelijke inheemse bevolking van hun land en dit heeft geleid tot grote schendingen van de vrijheid van die volkeren. In de Verenigde Staten leefden volgens de antropoloog Russell Thornton naar schatting vijf miljoen indianen, toen Columbus het land ontdekte in 1492. Hun aantal is sindsdien zwaar afgenomen met het dieptepunt van ongeveer 200000 indianen aan het begin van de 20e eeuw, hoewel een stijging in aantallen sinds de jaren ’50 zich heeft voorgedaan als gevolg van het feit dat steeds meer Amerikanen zichzelf registreerden als indiaan wanneer zij in hun familie indiaans bloed hadden gevonden. Deze individuen met gemengd bloed hebben echter over het algemeen de traditioneel indiaanse levenswijze achter zich gelaten.
De teloorgang van de indiaanse stammen is in gang gezet door de Amerikaanse expansiedrift. De ideologie die hieraan ten grondslag heeft gelegen, wordt ‘Manifest Destiny’ genoemd en ging ervan uit dat de Verenigde Staten een grootmacht moest worden zodat haar waarden verspreid konden worden. Hierdoor moesten de indianen echter plaatsmaken voor de Amerikanen en is een groot deel van hun land onteigend via reorganiserend beleid. Met de indian removal act van 1830 werden indianen uit het oosten gedwongen verplaatst naar reservaten in het westen en de Dawes Severalty Act van 1887 verdeelde het land van de stammen over individuele indianen, maar hierdoor werden de stammen ontbonden en verloren indianen hun gemeenschappelijke identiteit. Een goede reorganisatie is daarentegen onder president Franklin D. Roosevelt begonnen die met de Indian Reorganization Act van 1934 de inheemse bevolking ruimte gaf voor zelfbestuur, de eigen cultuur en zelfvoorzienendheid. Dit is met de jaren ’70 doorgezet waardoor het respect voor de indiaanse cultuur gedeeltelijk is hersteld.
Een vergelijkbare expansiedrift wordt in Israël gelegitimeerd door de ideologie van het zionisme. De zionistische beweging probeert het gebied van het oude Israël als thuisland voor de joden te herstellen. Het oude Israël was echter een stuk groter dan het moderne Israël en besloeg een groot deel van de Levant. Waar het zionisme echter geen rekening mee houdt, is het feit dat datzelfde land nu al eeuwenlang door de Palestijnen is bevolkt en de zionisten verwerpen dan ook het idee van een Palestijnse staat. Dit vertoont grote overeenkomsten met het Amerikaanse Manifest Destiny en heeft ook dezelfde implicaties gehad. Zo is Israël sinds haar bestaan alleen maar territoriaal uitgebreid en haar nederzettingenpolitiek gaat nog altijd door in de Westelijke Jordaanoever.
In de Gazastrook beweert Israël zich te verdedigen tegen de gewelddadige Hamas, die sinds 2006 daar de macht heeft en onderhandelingen onmogelijk zou maken. Wat daarbij vergeten wordt te vermelden, is dat Israël zelf betrokken is geweest bij de opkomst van Hamas. Zo zagen de Israëlische autoriteiten van 1979 tot 1989 geen gevaar in de radicaal-islamitische groeperingen (vanaf 1987 Hamas) en gaven hen alle mogelijke ruimte in de Gazastrook en overlegden met hen. Israël zag in Hamas namelijk een manier om de macht van het meer gematigde Palestijns leiderschap van de PLO te doorbreken. Dit principe van de ‘vijand van mijn vijand is mijn vriend’ klinkt voor de Amerikanen maar al te bekend in de oren die in diezelfde periode de radicaal-islamitische Moedjahedien hebben gesteund in Afghanistan, maar later diezelfde groep in de vorm van Al-Qaida als vijand tegen zich heeft gekregen.
Uit de situatie van Gaza blijkt dat Israël toen geen oprechte vreedzame relaties wilde sluiten met de Palestijnse autoriteiten, maar liever de radicale Hamas aan de macht zag komen zodat zij daarna een excuus had om het land in bezit te nemen zoals past bij de zionistische ideologie. Israël beweert zelf daarentegen dat Hamas de macht kon grijpen doordat Israël zich in 2005 volledig uit de Gazastrook had teruggetrokken. Dit is echter hetzelfde argument dat gegeven is voor de bezetting van Irak door de Verenigde Staten vanaf 2003. Toen president Obama de Amerikaanse troepen in 2011 had laten vertrekken, zou ISIS zijn ontstaan. De radicalisering had echter al veel eerder plaatsgevonden met de bezetting zelf in het geval van zowel Gaza als Irak en is een direct gevolg van de vernietiging en destabilisering die de bezetter teweeg heeft gebracht.
De grondoorzaak van het Israël-Palestinaconflict is het feit dat momenteel beide partijen elkaar niet oprecht willen erkennen en met de geavanceerdheid van de Israëliërs wordt dit conflict nu in hun voordeel beslecht. Als grootmacht zou Israël echter niet haar buren moeten overmeesteren, maar de Palestijnen zelfbeschikking gunnen met een eigen staat zodat zij naast elkaar in vrede kunnen leven. De zionistische machtswellust moet dan wel plaatsmaken voor een liberale houding van leven en laten leven zodat de tragedie met de indianen niet herhaald wordt met de situatie van de Palestijnen.
De Verenigde Staten van Amerika en Israël vertonen dus veel overeenkomsten wat betreft de ontstaansgeschiedenis, de voorbeeldfunctie, de identitaire migratiewetten en de waarde die gehecht wordt aan veiligheid. Dit maakt de verbondenheid tussen beide landen wellicht voorbestemd, maar zou geen rechtvaardiging moeten vormen voor het vergelijkbare onrecht dat door beide landen is begaan tegenover de inheemse bevolking. De Verenigde Staten heeft inmiddels in eigen land afstand genomen van de machtswellustige ideologie van Manifest Destiny, maar Israël nog niet wat betreft het zionisme. Alleen door die ideologie af te zweren, kan worden voorkomen dat Israël later te boek komt te staan als imperialist en kan het lot van de Palestijnen worden verbeterd zodat beide volken weer in vrede kunnen samenleven.
Aron Rijsdorp
Bron foto: The Israel Project (flickr)
1 https://www.washingtonpost.com/politics/2016/03/21/854e1ede-ef7b-11e5-85a6-2132cf446d0a_story.html?utm_term=.27c608965c17
2 https://www.timesofisrael.com/obama-stirs-young-israelis-with-the-passionate-speech-of-a-left-wing-zionist/
3 https://www.youtube.com/watch?v=j2CqDkgIXeE